ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਸੰਘ ਵੱਲੋਂ ਰਤਵਾੜਾ ਸਾਹਿਬ ਖੰਡ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮਨਾਇਆ ਸੰਘ ਦਾ 100ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਪੂਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਅਧਰਮ ’ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਜਯਦਸ਼ਮੀ ’ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਸੰਗ ਨੇ ਆਪਣਾ 100ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ। ਇਸੇ ਦਿਨ 1925 ਵਿੱਚ ਡਾ. ਕੇਸ਼ਵ ਬਲਿਰਾਮ ਹੇਡਗੇਵਾਰ ਜੀ ਨੇ ਕੁਝ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਕੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਏ। ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮਨੋਹਰ ਇੰਫ਼ਰਾ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ, ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਅਧਿਕਸ਼ ਮਾਣਯੋਗ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ, ਪੀ ਜੀ ਆਈ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀ , ਮਾਣਯੋਗ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਧੀਵਤ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਪੂਜਨ ਕੀਤਾ। ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗਣਮਾਨਯ ਲੋਕ, 250 ਭਾਈ/ਭਗਿਨੀਆਂ ਅਤੇ 70 ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਭਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ। ਸਮਾਰੋਹ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਵ’ ਬੋਧ, ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ, ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ, ਸਮਰਸਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਗ੍ਰ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਉਤਥਾਨ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਚਰਿਤਰਵਾਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਚਰਿਤਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਗਿਆਨ ਵੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗ ਚਰਿਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਕਾਰਯਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪਰਮ ਵੈਭਵ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ 350ਵੇਂ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿਵਸ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੂਲਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਧਰਮ ਆਦਰਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ’ਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਵੀ ਦੇਣਾ ਪਏ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸੰਗ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੰਚ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਵ’ ਬੋਧ, ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ, ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ, ਸਮਰਸਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ – ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਬਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਚਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਉਤਥਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸੰਗ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਸੁਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਸਮਾਜਕ ਸਮਰਸਤਾ ਅਤਿਆਵਸ਼ਕ ਹੈ। ਜਾਤੀ, ਧਰਮ, ਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਦੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਸੰਗ ‘ਪਰਿਵਾਰ’ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਪਰੰਪਰਿਕ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੂਲਿਆਂ ਦਾ ਕਿਰਾਅ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਟੁੰਬ ਪ੍ਰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਮੂਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਚੇਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਪਰੀਆਵਰਨੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੇ ਪਰੀਆਵਰਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ’ਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਰੀਆਵਰਨ-ਮਿਤਰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾ-ਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ’ਤੇ ਵੱਧ ਨਿਰਭਰਤਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਹਾਨਿਕਾਰਕ ਹੈ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨਨਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧੇਗੀ। ਸੰਗ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਹੁਨਰਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਵਤ ਕਰਨਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੱਰਤਵਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ, ਟੈਕਸ ਦੇਣਾ, ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨੀ। ਇਹੀ ਸੰਗ ਦੇ ਪੰਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੁੱਖ ਅਤਿਥੀ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਤਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਾਰਯਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾਰਨ, ਸੰਗ ਆਪਣੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ, ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਪਰਯਾਇ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਕਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਸੰਗ ਦੇ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।

Satnam Siswan

Journalist Sas Nagar (Mohali)•

on 4 October

ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਸੰਘ ਵੱਲੋਂ ਰਤਵਾੜਾ ਸਾਹਿਬ ਖੰਡ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮਨਾਇਆ ਸੰਘ ਦਾ 100ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਬਲੀਦਾਨ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਪੂਰੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਬੀਤੇ ਦਿਨੀਂ ਅਧਰਮ ’ਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਵਿੱਤਰ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿਜਯਦਸ਼ਮੀ ’ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਸੰਗ ਨੇ ਆਪਣਾ 100ਵਾਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ। ਇਸੇ ਦਿਨ 1925 ਵਿੱਚ ਡਾ. ਕੇਸ਼ਵ ਬਲਿਰਾਮ ਹੇਡਗੇਵਾਰ ਜੀ ਨੇ ਕੁਝ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਕੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਹ ਸੰਸਥਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰੋਹ ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਏ। ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮਨੋਹਰ ਇੰਫ਼ਰਾ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਪੰਡਾਲ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਮਾਰੋਹ ਦੌਰਾਨ, ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਅਧਿਕਸ਼ ਮਾਣਯੋਗ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ, ਪੀ ਜੀ ਆਈ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀ , ਮਾਣਯੋਗ ਕੇਂਦਰੀ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਿਧੀਵਤ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਪੂਜਨ ਕੀਤਾ। ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗਣਮਾਨਯ ਲੋਕ, 250 ਭਾਈ/ਭਗਿਨੀਆਂ ਅਤੇ 70 ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਭਾਈ ਸ਼ਾਮਲ ਰਹੇ। ਸਮਾਰੋਹ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮੁੱਖ ਵਕਤਾ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਵ’ ਬੋਧ, ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ, ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ, ਸਮਰਸਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਗ੍ਰ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੇ ਉਤਥਾਨ ਲਈ ਉਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਚਰਿਤਰਵਾਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਚਰਿਤਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਗਿਆਨ ਵੀ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਗ ਚਰਿਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਕਾਰਯਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਪਣਾ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪਰਮ ਵੈਭਵ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ 350ਵੇਂ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿਵਸ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਡਾ. ਵੀਰਿੰਦਰ ਗਰਗ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਦੇ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੂਲਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਧਰਮ ਆਦਰਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ’ਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਬਲਿਦਾਨ ਵੀ ਦੇਣਾ ਪਏ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸੰਗ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਪੰਚ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਸਵ’ ਬੋਧ, ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ, ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ, ਸਮਰਸਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ – ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜ ਬਿੰਦੂਆਂ ’ਤੇ ਚਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਉਤਥਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸੰਗ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ, ਸੁਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਸਮਾਜਕ ਸਮਰਸਤਾ ਅਤਿਆਵਸ਼ਕ ਹੈ। ਜਾਤੀ, ਧਰਮ, ਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਦੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਸੰਗ ‘ਪਰਿਵਾਰ’ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ, ਮੂਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਪਰੰਪਰਿਕ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਮੂਲਿਆਂ ਦਾ ਕਿਰਾਅ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਟੁੰਬ ਪ੍ਰਬੋਧਨ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਮੂਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਚੇਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਰੀਆਵਰਨ ਸੰਰਕਸ਼ਣ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੀ ਪਰੀਆਵਰਨੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੇ ਪਰੀਆਵਰਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਸਰ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ’ਤੇ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪਰੀਆਵਰਨ-ਮਿਤਰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਅਪਣਾਉਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਪਭੋਗਤਾ-ਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਆਯਾਤ ’ਤੇ ਵੱਧ ਨਿਰਭਰਤਾ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਲਈ ਹਾਨਿਕਾਰਕ ਹੈ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਨਨਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਆਤਮਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧੇਗੀ। ਸੰਗ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰੰਪਰਿਕ ਹੁਨਰਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਜੀਵਤ ਕਰਨਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਗਰਿਕ ਫਰਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰ ਲਈ ਆਪਣੇ ਕੱਰਤਵਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੋਟ ਪਾਉਣਾ, ਟੈਕਸ ਦੇਣਾ, ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨੀ। ਇਹੀ ਸੰਗ ਦੇ ਪੰਚ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਮੁੱਖ ਅਤਿਥੀ ਲੈਫਟਿਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ (ਸੇਵਾਮੁਕਤ) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਪਣੇ ਸਤਕਰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਾਰਯਪ੍ਰਣਾਲੀ ਕਾਰਨ, ਸੰਗ ਆਪਣੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ, ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਪਰਯਾਇ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਕਟ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਸੰਗ ਦੇ ਸਵਯੰਸੇਵਕ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ।